Hylko. Zo heet de hyena-knuffel waar je bij de Lidl voor kunt sparen. Als je in totaal 180 euro bij de supermarkt besteedt, kun je Hylko gratis en voor niks mee naar huis nemen. Of je kiest voor Buddy, dat is een knuffel van een buffel. Of Stella, dat is een knuffel van een struisvogel. Of Leroy, dat is een knuffel van een leeuw. Wie de trotse eigenaar is van meerdere zogenaamde ‘SafariMini’s’, kan er voor vier euro een koffer bijkopen, om de knuffels in te bewaren.

Bij dat soort spaaracties maakt zich steeds vaker een plaatsvervangende schaamte meester van me. Terwijl we proberen ons afval zo goed mogelijk te scheiden (en terecht), terwijl winkels verplicht geld moeten vragen voor plastic tasjes (en terecht) en terwijl we allemaal onze oude kleding vanuit een intrinsiek streven naar een betere wereld naar de kledingcontainer brengen (en terecht), proberen supermarkten onder het mom van klantenbinding en winstmaximalisatie nog steeds zo veel mogelijk troep aan grijpgrage supermarktbezoekers te slijten.

Oh, zei ik troep? Ik bedoel natuurlijk: troep.

Ik neem u graag mee op een reis door de geschiedenis van de spaaractie. Wellicht herinnert u zich de ‘wuppie’ nog: pluizige bolletjes met oogjes en plakvoetjes, Albert Heijn liet er tijdens het WK 2006 ruim vijftien miljoen maken. Het is de enige spaaractie van een supermarkt die nog steeds landelijke bekendheid geniet en deel uitmaakt van ons collectief geheugen. Van de rest van de spaaracties staat ons allemaal niks meer bij. Nee, zelfs u niet.

Als ik ‘juichbandjes’ zeg, zegt u namelijk niks. En als ik ‘Gogo’s’ zeg, zwijgt u ook. ‘Funky Beans’, u schudt meewarig uw hoofd. Geluksvogeltjes, Boerderijmini’s, Hup Holland Hamsters, Globe Troetels, Emoji’s, Mario Kart Koins, Webbies, Dungans, Bungels, Beesies, WK-handjes, Wokkies, Superhelden, Stikeez, Vitamini’s, Smurfen: het zegt u allemaal niks meer. Sterker nog: ik heb een van die spaaracties zelf verzonnen en u heeft geen idee welke, geeft u maar toe. U heeft waarschijnlijk ooit aan een van die acties meegedaan, maar alles is na een maand in een la, prullenbak of kerker verdwenen. Geen enkele spaaractie doet nog een belletje rinkelen.

Ik zeg zelden dat iets niet meer van deze tijd is, maar dit soort spaaracties zijn niet meer van deze tijd. De onmetelijke hoeveelheid plastic zooi die supermarkten in lagelonenlanden laten produceren voor de Nederlandse cadeautjesmaatschappij; we kunnen het eigenlijk niet meer aan onszelf verkopen. De eerstvolgende politieke partij die een verbod op spaaracties met plastic poppetjes door de Kamer weet te krijgen, krijgt mijn stem. Niet echt natuurlijk, maar ik kan wel goed doen alsof.

En ja, ook spaaracties waarbij de consument kan sparen voor een plastic bewaarbakje of een nieuwe pan zijn je reinste onzin. Ik had gedacht dat we er in een intelligent land als het onze toch van uit mogen gaan dat mensen die dringend een nieuwe broodtrommel of fondueset nodig hebben die zelf wel kunnen aanschaffen, maar blijkbaar laten we onze koopbehoeftes afhangen van de supermarktbranche. Zij bepalen wat wij nodig hebben, wij nemen als ware slaven hun spullen af. Daddy, feed me.

De supermarkten zijn slecht, maar wij zijn laffe wezens die de supermarkten krijgen die ze verdienen. Wij kunnen niet zelf nadenken, we hebben schijnbaar een Onzichtbare Hand nodig die dat voor ons doet.

Spaaracties zijn er alleen nog voor ouders en grootouders zonder ruggengraat, die op het gedram van hun kinderen geen weerwoord durven te geven en die als een dun en kwetsbaar twijgje doormidden knakken bij de eerste de beste kindertraan. De opvoeders die een waggie of gappie of suffie gebruiken om de onbedwingbare speelgoedhonger van hun kroost voor een kwartiertje te stillen. Als u zo’n ouder kent die zich nog tot de spaaractie laat verleiden, geeft u hem of haar namens mij dan vooral een klap in het gezicht.